بحران خوردگی: ریسک پنهان صنعت نفت و گاز
خوردگی (Corrosion) نه تنها یک چالش تعمیراتی، بلکه یک معضل اقتصادی و ایمنی در مقیاس جهانی است. انتخاب مواد نامناسب در مواجهه با سیالات تهاجمی، منجر به شکستهای ناگهانی، توقفهای پرهزینه و حوادث فاجعهآمیز میشود. هدف این مقاله، ارائه یک چارچوب علمی برای انتخاب آلیاژها و استراتژیهای کنترل خوردگی است.
۱. تحلیل عوامل خورنده کلیدی در محیط عملیاتی
🔴 دیاکسید کربن (CO₂) - خوردگی شیرین
CO₂ در حضور آب تشکیل اسید کربنیک (H₂CO₃) میدهد و باعث خوردگی یکنواخت (Uniform) و حفرهای (Pitting) میشود.
واکنش: CO₂ + H₂O ⇌ H₂CO₃
راهکار متالورژیکی: فولاد کربنی با آلیاژ مولیبدن (Mo) و مهارکنندههای خوردگی (Inhibitors).
⚫ سولفید هیدروژن (H₂S) - خوردگی ترش
بسیار خطرناک؛ عامل اصلی ترکخوردگی ناشی از تنش سولفیدی (SSC) در فولادهای کربنی و کمآلیاژ با سختی بالا.
استاندارد مرجع: NACE MR0175
راهکار متالورژیکی: فولاد ضدزنگ دوپلکس (Duplex) یا آلیاژهای نیکل (Nickel Alloys) برای محیطهای تهاجمی.
🟡 کلرید (Cl⁻) - ترکخوردگی تنشی
کلریدها در ترکیب با تنش و دمای بالا (معمولاً بالای ۶۰°C) باعث ترکخوردگی تنشی خوردگی (SCC) در فولادهای زنگ نزن آستنیتی (مانند ۳۰۴ و ۳۱۶) میشوند.
آلیاژهای آسیبپذیر: SS 304, 316
راهکار متالورژیکی: سوپر آستنیتیها (Super Austenitics) یا آلیاژهای با محتوای نیکل بالاتر.
۲. استراتژیهای پیشرفته انتخاب آلیاژ
۲.۱. فولادهای ضدزنگ (Stainless Steels)
-
✓
آلیاژهای سوپر دوپلکس (Super Duplex - SDSS): مانند S32750/S32760. دارای مقاومت عالی در برابر خوردگی حفرهای (Pitting) و SSC به دلیل ساختار فریت/آستنیت.
-
✓
آلیاژهای نیکل بالا (High-Nickel Alloys): مانند آلیاژ ۸۲۵ (Incoloy 825) و ۶۲۵ (Inconel 625). استفاده در محیطهای با غلظت بالای H₂S و کلریدها (High-Chloride, Sour Service).
۲.۲. مدیریت محیط (Environmental Management)
بازدارندههای شیمیایی (Inhibitors)
تزریق مواد شیمیایی برای تشکیل یک لایه محافظ بر روی سطح فلز و کاهش نرخ خوردگی.
- آندیک: تشکیل لایه پسیو (Passivation Layer).
- کاتدیک: کاهش سرعت واکنش احیا.
حفاظت کاتدیک (Cathodic Protection)
تغییر پتانسیل الکتروشیمیایی فلز برای جلوگیری از خوردگی. برای سازههای مدفون و زیردریایی حیاتی است.
- ICCP: جریان تحمیلی.
- SACP: آندهای فداشونده (Sacrificial Anodes).
۳. نتیجهگیری: تحلیل هزینه چرخه عمر (LCC)
دکترین مهندسی مواد
انتخاب مواد با مقاومت بالاتر، هرچند هزینه اولیه را افزایش میدهد، اما با کاهش قابل توجه هزینههای نگهداری، تعمیرات و توقف تولید در طول ۲۰ سال عمر پروژه، عملاً به اقتصادیترین گزینه تبدیل میشود. ارزیابی باید بر مبنای LCC و استانداردهای NACE انجام شود.


